Opodatkowanie najbogatszych. Czy jest skuteczne w walce z nierównościami?

W ciągu ostatniej dekady badania nierówności w dochodach zwracały szczególną uwagę na osoby o najwyższych dochodach. Mamy do czynienia z coraz bardziej wyrazistą debatą publiczną pokazująca, jak w krajach rozwiniętych bogactwo skoncentrowało się na bardzo małym odsetku obywateli. Najwyższy percentyl udziału w dochodach dla najbardziej bogatej grupy wzrósł ponad dwukrotnie w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Ten trend jest szczególnie widoczny w Stanach Zjednoczonych, ale jest również obecny w wielu innych krajach na całym świecie, w tym w krajach Europy.

Jednocześnie najwyższe krańcowe stawki podatkowe dla osób o wyższych dochodach gwałtownie spadły w wielu krajach OECD. Kwestia ta budzi prawdziwe oburzenie w środowiskach progresywnych. Nadal trwają dyskusje na temat zależności między wzrostem udziału w dochodach najbogatszych a poziomem ich opodatkowania.

Powracającym pomysłem w dyskusji poruszającej ten trudny trend jest możliwość przesunięcia części obciążeń podatkowych z dochodów niższych i średnich na dochody wysokie. Ważną kwestią do dokładnego przeanalizowania jest potencjał redystrybucyjny, jaki może mieć wspomniana zmiana opodatkowania: przeniesienie części obciążeń podatkowych dochodów PIT ma oczywiście wpływ na globalną progresywność podatku. To mogłoby pomóc w walce z globalnymi nierównościami.

Wpływ poziomu opodatkowania na równowagę społeczną jest szeroko udokumentowany. Różnica między wskaźnikiem dochodów przed opodatkowaniem i po opodatkowaniu mierzy, jak bardzo podatki zmniejszają nierówności. Im większa różnica, tym bardziej podatki wyrównują dochód. Ponieważ ludzie o wysokich dochodach płacą wyższe średnie stawki podatkowe niż inni, podatki federalne zmniejszają nierówności. Oczywiste jest, że argumenty konfiskaty podatkowej i efektywności ograniczą koncentrację istotnej części obciążeń podatkowych na najlepiej zarabiających.

Nie wolno zapominać, że najbogatsi znajdują różne sposoby na unikanie opodatkowania. Popularnym sposobem na zmniejszenie zobowiązań podatkowych jest filantropia, która nie tylko oszczędza pieniądze miliarderów, ale także zapewnia im dobry PR. Nawet po śmierci mogą trzymać się dużej części swojego bogactwa. Miliarderzy często płacą niższą stawkę podatkową ponieważ federalne podatki od dochodów z inwestycji (dochody niezrealizowane) są niższe niż podatki płacone od wynagrodzeń i dochodów.

Nie można ignorować, że ekonomia polityczna reform podatkowych ma ważne implikacje dla wyjaśnienia zmian przyjętych w rzeczywistych systemach podatkowych. Równość jest podstawową zasadą opodatkowania. Zarówno świadczenia pieniężne, jak i podatek dochodowy prowadzą do ogólnego zmniejszenia nierówności dochodów. Chociaż bogatsze gospodarstwa domowe płacą więcej w podatkach pośrednich niż biedniejsze, płacą mniej w stosunku do swoich dochodów. Oznacza to, że podatki pośrednie mogą zwiększać nierówności dochodowe. Taki stan rzeczy jest dużym wyzwaniem dla ekonomii politycznej.